زیره سبز

زیره سبز

زيره گياهي است يكساله كوچك و علفي كه ارتفاع آن 60 سانتيمتر است ريشه آن دراز و باريك برنگ سفيد ، ساقه آن راست و برگهايش به شكل نوار باريك و نخي شكل و برنگ سبز مي باشد .

گلهاي زيره سفيد يا صورتي بصورت چتري در انتهاي ساقه  ظاهر مي شود . اين گياه بطور وحشي در مناطق مديترانه مي رويد . زيره برنگهاي زرد تيره ، سبز و خاكستري وجود دارد . در گویش محلی طبس به آن کرابیه می گویند.

برگ هایی که در قاعده ی گیاه زیره قرار دارند، دارای دم برگ کوتاه و غلاف مانند هستند. گل های این گیاه، کوچک، سفید و گاهی صورتی، به صورت مجتمع چتر مرکب هستند. میوه های زیره، کشیده و نوک تیز، به طول تا 6 میلی متر و به رنگ قهوه ای و گاهی قهوه ای شکلاتی یا مایل به زرد می باشند. تمام قسمت های گیاه به ویژه میوه ها، دارای بوی خوب و معطر هستند. قسمت مورد استفاده ی زیره، میوه های آن است که به طور مستقیم از آن و یا از اسانس آن، استفاده های بسیار زیاد به عمل می آید

زیره دانه‌ای معطر و ضدنفخ است که در آشپزی و پزشکی کاربرد دارد ودر دو نوع زیره سبز (Cumin) یا کراویه و زیره سیاه (Caraway) وجود دارد که دومی به زیره  کرمانی ،زیره کوهی و "زیره ایرانی" معروف است.

برخی زیره سبز را با رنگ‌های سیاه خوراکی آغشته می‌کنند وحرارت می‌دهند و به جای زیره سیاه می‌فروشند که با قرار دادن این دانه‌ها در آبگرم کمی رنگ خود را پس می‌دهند و ضمنا حجیم بودن و عطر کم‌شان حکایت از تقلبی بودن آنها می باشد

بوي زيره مربوط به آلدئيدي بنام كومينول است  . مقدر كومينول در زيره بسته به محل كشت آن بين 30 تا 50 درصد است.

• خواص دارویي زیره

1) قابض و خشك كننده است

2) ضد تشنج است

3) براي برطرف كردن بيماري صرع مفيد است

4) در دفع گاز معده موثر است

5) قاعده آور است

6) عرق آور است

7) براي رفع برونشيت از دم كرده زيره استفاده كنيد

8) براي برطرف كردن سوءهاضمه مفيد است

9) ترشحات زنانگي را برطرف مي كند

10) براي تحريك اشتها زيره سبزه را با سركه و آب مخلوط كرده و قبل از غذا بخوريد

11) براي برطرف كردن قطره قطره ادرار كردن زيره را تفت داده و سرخ كنيد سپس با آب بخوريد .

12) براي رفع نفخ روده و معده مي توانيد دم كرده زيره را تنقيه كنيد

13) براي التيام زخم چشم ، دانه هاي له شده زيره سبز را در آب برنج خام خيس كرده و سپس مايع بدست آمده را قطره قطره روي زخم چشم بريزيد.

14) هنگاميكه اطفال شير خوار دل درد دارند و نفخ در شكم شان پيچيده چند قطره اسانس زيره را با روغن بادام مخلوط كرده و با آن شكم آنها را ماساژ دهيد .

15) بالاخره زيره را در غذاهايي كه نفاخ هستند مخصوصا حبوبات استفاده كنيد.

• طرز استفاده از زیره

دم كرده زيره : مقدر 5 گرم زيره را در يك ليتر آب جوش ريخته و بمدت 10 دقيقه دم كنيد .

مخلوط با عسل : گرد زيره را به مقدر يك گرم عسل مخلوط كرده و استفاده كنيد .

اسانس زيره : اين اسانس را مي توانيد از فروشگاههاي گياهان دارويي و يا برخي از داروخانه ها  خريدري كنيد . مقدر مصرف آن 2 قطره در يك ليوان آب نيم گرم مي باشد.

• مضرات زیره

مضرات خاصي براي آن بيان نشده است.         

• زیره ی سبز و خواص آن

زیره ی سبز گیاهی است بوته ای و علفی به ارتفاع حداکثر نیم متر. ساقه ی این گیاه راست و دارای انشعابات دوتایی است. ریشه ی آن باریک و بلند و به رنگ سفید است.

برگ ها به خاطر تقسیمات و بریدگی های زیادی باریک و نخی شکل هستند و به صورت متناوب بر روی ساقه قرار گرفته اند. گل ها کوچک به رنگ سفید و گاهی صورتی می باشند که مجموع آن ها به صورت چتر مرکب در انتهای ساقه قرار گرفته اند  میوه ها دوکی شکل وبه طول حداکثر 6 میلی متر و عرض 1/5میلی متر می باشند که سبز کم رنگ مایل به خاکستری هستند و بوی معطری دارند.

غیر از میوه، قسمت های دیگر گیاه نیز معطر است. قسمت مورد استفاده ی این گیاه، میوه های آن است که سرشار از اسانس می باشد.

زیره ی سبز در ایران به صورت خودرو و یا کشت شده وجود دارد و مهم ترین مناطق رشد و تکثیر آن گستره ی وسیعی از استان خراسان از جمله سبزوار، نزدیک مشهد و اطراف سرخس، اطراف سمنان،اطراف تهران، اطراف دامغان و بسیاری دیگر از نواحی مستعد ایران می باشد

• تاریخچه زیره سبز

زیره ی سبز جزء اصلی پودرهای کاری و چیلی است و به عنوان طعم دهنده در محصولات غذایی - تجاری متنوعی به کار می رود.

روغن این گیاه ازطریق تقطیر با بخار آب، برای مزه دار کردن نوشیدنی ها، دسرها و چاشنی ها مصرف می شود و همچنین جزء معطر کرم ها،لوسیون ها و عطریات است.

• ترکیبات مهم زیره سبز

دانه های زیره ی سبزحاوی تا 5 درصد اسانس، 22 درصد چربی، تعداد زیادی اسید آمینه ی آزاد، تعدادی فلاونوئیدهای گلوکزیدی ازجمله مشتقاتی از آپی ژنین و لوتئولین است.

ترکیبات اصلی، اسانس آلدهیدی هستند که تا 60 درصد آن را تشکیل می دهند.

کومین آلدهید مهم ترین جسم اسانس زیره ی سبز است. چنانچه دانه ها پودر شوند، اسانس آن تا حدود 50 درصد کاهش می یابد و در صورتی که مدت آسیاب کردن بیش از یک ساعت باشد، کاهش میزان اسانس از این هم بیشتر خواهد بود.  ترکیبات دیگر اسانس هیدروکربن های منوترپنی و سس کویی ترپنی است.

یکی از بهترین نشانه های مرغوبیت و کهنه نبودن دانه ها، وجود دو جسم کومین آلدهید و 3- پارامنتن 7- آل به مقدار قابل توجه در اسانس زیره ی سبز است.

• دارو شناختی و اثرات مهم زیره سبز

عصاره ی اتردوپترولی زیره ی سبز خاصیت آنتی اکسیدانی خوبی دارد.

پراکسیداسیون کبدی را نشان نداده است، ولی قدرت پاک کنندگی آنیون های سوپراکساید را دارا است.در مطالعاتی ادویه های حاوی زیره ی سبز خاصیت ضد سرطانی را در موش نشان داده است.

اسانس زیره ی سبز و کومین آلدهید دارای اثرات قوی لاروکش و ضد باکتری می باشد. اسانس آن در غلظت های 300 تا 600 در میلیون، از رشد لاکتوباسیلوس پلانتاروم جلوگیری می کند

• سمیت و عوارض جانبی زیره سبز

زیره ی سبز همیشه یک ادویه ی غیرسمی و خوراکی بوده است. در عین حال ممکن است بعضی افراد به آن حساسیت داشته باشند.

در آزمایش اسانس خالص زیره ی سبز از قسمت تراشیده شده ی پوست شکم موش به سرعت جذب و اثرات فتوتوکسیسیته ی آن مشخص شد. این اثر بیشتر به ترکیب کومین آلدهید آن نسبت داده شده است.

• طریقه و میزان مصرف زیره سبز

مصرف هر نوبت زیره ی سبز را بین 300 تا 600 میلی گرم توصیه کرده اند که می تواند تنها یا همراه با گیاهان دیگر و یا ادویه جات مصرف شود این میزان معادل با 10 عدد دانه می شود. اسانس آن را می توان 0/06تا0/2 میلی لیتر دریک نوبت مصرف کرد

• مهم ترین اثرات گزارش شده زیره سبز

سقط کننده، ضد درد، بی حس کننده، ضد کرم، ضد چسبندگی پلاکت ها، ضد باکتری، ضد سم، ضدصفرا، ضد باروری، ضد التهاب، ضد اکسیدان، ضد عفونی کننده، ضد اسپاسم، ضد تومور، تقویت کننده ی قوای جنسی، قابض، ضد نفخ، ضد احتقان، معرق، هضم کننده ی غذا، ادرار آور، شیرافزا، دارای خاصیت استروژنی، قارچ کش، لاروکش، فتودرماتیتیک، محرک، تقویت کننده ی معده، تقویت کننده ی رحم و التیام دهنده ی زخم.

• نکات قابل توجه

مقدار مصرف این نوع زیره نسبتاً کم است؛ به طوری که مصرف آن را در هر نوبت کمتر از 1 گرم توصیه کرده اند.

جنس، گونه، نوع اسانس و ترکیبات گیاه زیره ی سبز با زیره ی سیاه کاملاً متفاوت است و اثرات دارویی آن هانیز در بعضی موارد تفاوت دارد؛ به همین دلیل میزان مصرف آن ها نیز متفاوت خواهدبود. مقدار مصرف زیره ی سیاه، که در بسیاری از غذاها مصرف می شود، می تواند ده برابر زیره ی سبز باشد.

بوی متفاوت این دونوع زیره( سبز و سیاه ) به دلیل متفاوت بودن ترکیبات اصلی اسانس آن ها است.

بیشترین مصرف زیره ی سبز در جهان در صنایع غذایی، ادویه جات، طعم دهنده ها.